Hoi! Ik ben Dirk.
Zo lang als ik me kan herinneren ben ik al bezig met rechtvaardigheid en het milieu. Als klein jongetje vroeg ik me af hoe het kon dat de één straatarm is en de ander hartstikke rijk. Waarom accepteren we dat? Daar kon – en kan – ik me echt boos over maken! Ik weet nog dat ik in mijn dagboekje de plechtige belofte aan mezelf deed dat ik nooit een rechtse bal met een stropdas zou worden. Dat is gelukt trouwens!
Bij ons thuis waren we veel met politiek bezig. Gelijke kansen, vrouwenemancipatie, demonstraties tegen kernwapens. Toen ik 10 jaar was, ging ik met mijn vader met de trein naar Den Haag voor de grote demonstratie tegen de plaatsing van kernraketten in Nederland. Het was zo vol in de trein dat mensen in de bagagerekken lagen. Via transistorradiootjes hoorden we hoe druk het al was in Den Haag. Bij ieder bericht ging er een gejuich door de wagon. Uiteindelijk liepen we met meer dan een half miljoen mensen door Den Haag. Een half miljoen: stel je voor! Die dag heeft ongelooflijk veel indruk op me gemaakt. De creativiteit, de saamhorigheid en de energie van samen ergens voor strijden, dat is fantastisch. Maar goed: uiteindelijk kwamen die kernraketten er natuurlijk gewoon toch…
In maart 2019 ben ik met mijn jongste dochter naar de Klimaatmars in Amsterdam geweest. Ondanks de regen en de kou zag ik daar weer iets terug van het grootschalige activisme van vroeger. Ik denk dat het voor mijn dochter ook een prachtige ervaring was, net als voor mij destijds.
“Het blijft Nee”: een foto-album over de grote demonstratie tegen kruisraketten in 1983.
Ik ben opgegroeid vlakbij de Waddenzee. In die tijd ging het erg slecht met de zeehonden. Dus haalden we als kinderen geld op voor de opvang van zeehondenpups. Als je het over het milieu had, dan ging het vooral over de vervuiling, het lozen van gif door grote fabrieken en de zure regen. Ook daarbij was voor mij de vraag: waarom laten we eigenlijk toe met elkaar? Natuurlijk had je wel enig benul dat al die dingen met elkaar samenhangen. Dat het vormen van onrechtvaardigheid zijn die allemaal voortkomen uit dezelfde bron, die doordenderende machine die we wel kapitalisme noemen. Maar in Nederland gingen we ervan uit dat de ruwe kanten daarvan in de loop van de tijd wel bijgeschaafd konden worden. Wat dat betreft zijn we van een koude kermis thuisgekomen.
Dankzij onder andere ideeën uit het anarchisme en de sociale ecologie is bij mij steeds meer het besef gegroeid dat het principe van economische groei als basis voor hoe we de samenleving hebben georganiseerd niet houdbaar is. Onze sociale én ecologische problemen zijn direct met elkaar verbonden, ze komen voort uit dezelfde bron, ze zijn intersectioneel. Het is daarom echt noodzakelijk dat we een radicale systeemverandering doorvoeren, op bijna alle terreinen.
In “UV-beschermingspakken” op het BeFrijdingsfestival in Leeuwarden in 1991.
Onderliggend gezwel
Ik vind het daarom ergens wel jammer dat we het vaak alleen over het ‘klimaat’ hebben en hoe we de temperatuurstijging kunnen beperken tot 1,5 graad. Natuurlijk, dat is hartstikke nodig, maar door de discussie zo te vernauwen, bieden we ook ruimte aan behoudende krachten om het huidige systeem in stand te houden. We geven ‘ze’ zo de ruimte om te zeggen: ‘met wat technische oplossingen lossen we het klimaatprobleem wel op. We kopen allemaal een elektrische auto, leggen wat zonnepanelen op het dag en we zetten op een afgelegen plek een kerncentrale neer. Klaar is Kees.’ Maar de klimaatcrisis is vooral een symptoom van een onderliggend gezwel: namelijk de manier waarop wij denken om te kunnen gaan met de natuur, met dieren, met hele ecosystemen, met de wereld als geheel en uiteindelijk ook met elkaar.
We zijn volkomen doorgeslagen in het idee dat alles toe te eigenen is, dat alles te koop is en moet zijn, en dat alles en iedereen op de wereld er is om de behoeften te bevredigen van diegenen die dat kunnen betalen. Op dat principe zit helaas nauwelijks een rem. Het walst alles plat en zuigt iedereen mee, als een maalstroom. Daarom moeten we radicaal breken met onze huidige ideeën over bijvoorbeeld bezit, groei, consumptie, winstmaximalisatie en efficiëntie, maar ook met een politiek systeem dat al die vormen van onrechtvaardigheid in stand houdt.
Waarom hebben we de wereld bijvoorbeeld opgedeeld in staten, die elkaar beconcurreren en soms met geweld bestrijden? Waarom hebben we – willekeurige – grenzen getrokken, waar de één wel en de ander niet overheen mag? Wat is er eigenlijk mis met ‘gelukszoekers’? Waarom menen we dat iets ons eigendom kan zijn, als we zien dat alles zo idioot oneerlijk verdeeld is? We moeten kortom onze omgang met elkaar en met de wereld drastisch herzien.
Wat ik daarom als Luchtfietser wil uitdragen is het volgende: accepteer niet dat de huidige wereld als een gegeven wordt gepresenteerd. Kom in actie en blijf vragen stellen: waarom is ecocide niet strafbaar? Hoe kan het dat sommige bedrijven machtiger zijn dan hele samenlevingen, en daarom maar door kunnen gaan met vervuiling en uitbuiting? Hoe is het mogelijk dat een paar mensen zo exorbitant rijk zijn dat ze evenveel bezitten als de helft van de wereldbevolking? Hoe is het mogelijk dat middenin ons allerbelangrijkste natuurgebied – de Waddenzee – nog steeds een militair oefenterrein ligt waar straaljagers bommen gooien?
Door het stellen van een daad verander je niet alleen de wereld (een beetje), maar ook jezelf. We zijn vaak geneigd om ons te conformeren aan de wereld zoals die is, aan de status quo. We zijn vriendelijk, aardig en rationeel en passen ons aan. We worden immers van jongs af aan al in een mal gegoten: hoe de wereld er uitziet en wat onze plek daarin zou moeten zijn. Maar zo snijden we onszelf af van ons gevoel, wie we daadwerkelijk zijn: onze creativiteit, kinderlijkheid en spontaniteit. Het is niet voor niks dat zoveel mensen tegenwoordig te maken hebben met een burn out, of met ‘onverklaarbare’ psychische of fysieke klachten.
Activisme gaat daarom óók over het bevrijden van jezelf, van onderdrukte gevoelens. Activisme is ruimte scheppen: niet alleen voor woede of onmacht, maar ook voor spontaniteit, kinderlijkheid, naïviteit en fantasie.
Activisme gaat voor mij daarom ook niet per se om het behalen van een bepaald ‘doel’. Dat zou alleen maar een bevestiging zijn van het huidige doelmatige en op resultaat en winst gerichte systeem. We moeten onszelf juist vrij maken van al dat ‘moeten’ van de maatschappij!
Wat mezelf betreft: vanuit het diepste van mijn ziel voel ik de morele plicht om me te verzetten tegen al het onrecht en de lelijkheid in de wereld: tegen datgene dat niet uit het hart komt, maar ontstaat vanuit het compromis. Hoe mooi is het om daarbij idealisme en fietsen – als sportieve vorm van zelfontplooiing – met elkaar te verbinden!
Ik hoop dat we met De Luchtfietsers een collectief kunnen creëren waarin iedereen zichzelf kan zijn, of zichzelf en elkaar (beter) kan leren kennen. Waarin we vragen durven stellen over de wereld en onszelf: wie ben je en wie wil je eigenlijk zijn? Welke rollen speel je in de wereld en hoe comfortabel ben je daarin?
De Luchtfietsers vormen voor mij een plek waarin we ruimte scheppen voor onze idealen, spontaniteit, kinderlijkheid maar ook onze twijfels, woede en verdriet. Een plek dus voor (zelf)expressie waar je ook je aller wildste fantasieën durft te delen, zonder dat daarover door anderen geoordeeld wordt.
Dus express yourself! Bevrijd jezelf en vooral ook: bevrijd elkaar en daarmee de wereld om je heen!
(*Met dank aan de mooie levenslessen van Joost Flink in ‘Rebellie in de jaren tachtig’)
